Doğaçlamanın anası Spolin’in izinde oyunculuğu keşfetmek

 

(Radikal Gazetesi. 02.08.2005)

 

 

‘Doğaçlamanın anası’ olarak kabul edilen Viola Spolin’in tasarladığı oyunlar önceki gün Jason Hale’in eğitmenliğinde İstanbul’da oynandı.

Hale: Spolin’de iyi-kötü, doğru-yanlış gibi değerlendirmeler yok.

Müge Mengü – İstanbul

 

Doğaçlamaya katkıları ve ‘Tiyatro için Doğaçlama’ gibi oyunculuk eğitimi alanında çığır açan kitaplarıyla 20. yüzyılın en etkili tiyatro figürlerinden Viola Spolin’in tasarladığı oyunlar önceki gün İstanbul’da ‘oynandı’. Viola Spolin ekolünün son kuşak temsilcilerinden ABD’li sanatçı Jason Hale’in eğitmenliğini yaptığı atölye Barış Manço Kültür Sanat Merkezi’nde Oluşum Drama Enstitüsü’nün katkılarıyla gerçekleşti. Etkinliğe katılan oyuncu ve drama eğitmenleri Hale’in denetiminde içinde bulundukları anın bilincine varmayı, farkındalığı artırmayı ve spontanlığı açığa çıkarmayı hedefleyen erken dönem Spolin oyun ve egzersizlerini uyguladı.

 

Doğaçlamaya sistem geldi

 

‘Doğaçlamanın anası’ olarak anılan Viola Spolin’in oyunculuğa en büyük katkısı, sistemli yaklaşımla doğaçlamaya bir yapı kazandırması. 1920’ler Amerikası’nda yapay oyunculuk anlayışı olduğunu belirten Hale’e göre Viola Spolin Chicago’da çocuklarla ve genç oyuncularla çalışırken geliştirmeye başladığı oyunları, tiyatro egzersizlerinin parçası haline getirerek bir devrim yarattı. 300’e yakın oyun ve egzersizi bulunan Spolin’in 1965 yılında çıkan kitabı ‘Tiyatro İçin Doğaçlama’ ise tüm dünyada oyunculuk ve doğaçlama eğitiminde bir başucu kitabı haline geldi. Spolin’in tasarladığı oyunlar, bireyleri kişisel ve kolektif yaratıcılıklarına kavuşturmayı hedefliyor.

 

Spolin oyunlarının bilinmezler bölgesine cesurca adım atmak olduğunu söyleyen Hale, egzersizlerin bu bilinmeyen bir sonraki anlara güvenmeyi sağlayacak refleksleri geliştirdiğini belirtiyor:
“Viola Spolin insanların ‘x bölgelerini’ açığa çıkarmaktan korktuklarını, yani kendi sezgilerine güvenmediklerini söylüyor. Doğduğumuz andan itibaren bize toplum tarafından empoze edilen bilgiler, sezgilerimizi işleyişine bırakmamızı engelliyor. Örneğin, toplum bizi onaylanmaya koşullandırıyor. Spolin egzersizleri otoriteyi ortadan kaldırıyor. İyi-kötü, doğru-yanlış gibi değerlendirmeler yok.”


Mike Nichols, Elaine May, Frank Galati, Dan Aykroyd, David Mamet, Gene Hackman, Penny Marshall, James Belushi gibi pek çok ünlü yönetmen, aktör ve oyun yazarını etkileyen Viola Spolin oyunlarının ABD tiyatrosuna damgasını vurmasını ise en büyük destekçisi olan oğlu yönetmen Paul Sills sağladı.

 

Paul Sills’in kurduğu tiyatro toplulukları ‘Compass’ (Pusula) ve ‘Chicago’daki Second City’nin (İkinci Kent) metni ikinci plana atan, seyircisinden aldığı önerilerle biçimlenen doğaçlama skeçleri 1950 sonlarında ve 1960’larda Amerika’da tiyatronun nabzını tuttu. Chicago’da ve Kanada’daki ‘Second City’ oyuncularının 70’lerde başlattığı ‘Saturday Night Live’ doğaçlama komedi ekolü de skeçlerinin metin yazım ve provaları aşamasında Viola Spolin’in çalışmalarından yararlandı.

 

 

Komiklik demek değil

 

Spolin’in çalışmalarının doğaçlama komedi sanatında yararlı olduğunu belirten Hale, bunun Spolin’in genel oyunculuk eğitimindeki değerini biraz gölgelediği inancında. Hale, “‘Saturday Night Live’ geleneği dışında, Theater Sports, Improv Olympics gibi topluluklar, ‘Whose Line is it Anyway?’ gibi popüler diziler yüzünden doğaçlama denince komedi akla geliyor. Bu da komedyen olmayan oyuncuları yanıltıyor. Doğaçlamanın komediden ayrı görülmesi gerek.

 

Doğaçlama komiklik ya da hazırcevaplık değil. Doğaçlama şu an burada olma duygusunun dolaysızlığından geçer. Bu duyguya uyum sağlamak, güvenmek ve karşılık vermektir” diyor. Oyuncu, yönetmen, yapımcı ve Viola Spolin eğitmeni olan Jason Hale, 1991 yılından beri Viola Spolin’in oğlu Paul Sills’le beraber çalışıyor. 

 

Hale, Spolin çalışmalarını New York’ta New Actors Workshop, Stella Adler Studio of Acting, Screen Actors’ Guild genç oyuncular seminerlerinde, New York Üniversitesi oyunculuk bölümünde yüksek lisans öğrencileri hazırlık derslerinde ve özel atölyelerde yürütüyor.

 

 

Eğitmenler de kullanıyor 

 

Çocuk eğitiminden psikoterapiye pek çok disipline seslenen Spolin’in çalışmalarını Türkiye’de eğitmenler de kullanıyor. Spolin’in çalışmaları öğrenciyi kapasitesine eriştirecek yaratıcı süreci hızlandırmayı hedefliyor.

 

Merkezi Ankara’daki Oluşum Drama Enstitüsü (ODE) Başkanı Naci Aslan, Türkiye’de yaratıcı drama eğitiminin yaygınlaşmaya başladığı ve Milli Eğitim Bakanlığı müfredatına bile girdiği halde, bu dersleri verecek öğretmenlerin azlığına belirtiyor.