4. Uluslararası Seminer

4. Uluslararası Seminer – 1991

EĞİTİMDE DRAMATİZASYON IV

Alt Başlık

23 – 26 Nisan 1991 Ankara

4. Uluslararası Seminer "EĞİTİMDE DRAMATİZASYON IV" başlığı altında, 23–26 Nisan 1991 tarihleri arasında, yine Alman Kültür Merkezi‟nde yapılmıştı. Atölye yöneticileri ise: IATA (Uluslararası Amatör Tiyatrolar Birliği) Genel Başkanı Hugh Lovegrove, Federal Almanya, Berlin Güzel Sanatlar Yüksek Okulu‟ndan Prof. Dr. Hans W. Nickel ve Dagmar Dorger, İngiltere, Kingston Politecnic School‟dan Pam Bowell idi. Seminer Alman Kültür Merkezi, İngiliz Kültür Heyeti, Çağdaş Drama Derneği (ÇDD) ve TOBAV tarafından düzenlenmişti.

Seminerin 1. Günü TOBAV başkanı Tamer Levent ve ÇDD başkanı Prof. Dr. İnci San açılış konuşmaları yaptılar. Daha sonra Dagmar Dörger’in yaptırdığı çalışmada; drama lideri için nelerin gerekli olduğu, (kuramsal birikimi, deneyimleri vb) tiyatro ve oyunun insanın kendisiyle yüzyüze gelmesindeki önemi üzerinde duruldu. Dörger bir drama çalışması süreci için şu notları verdi;

· Önce lider grubu tanımalı.

· Grup birbirini tanımalı.

· Katılımcılar ortama ısınmalılar.

· Grup gevşetilmeli, ısıtılmalı.

· Liderin sosyal durumu yapacağı çalışmayı doğrudan etkiler.

· Önce katılımcılar kendi başına bir şey yapmalı ve kendine konsantre olmalı.

· İlk sosyal form bireysel olarak bir şey olmaktır.

· İkinci sosyal form, ikili iletişim – etkileşimdir.

· İkili çalışmada eşler bedensel olarak da birbirlerine yakınlaşmalılar.

· Eşleşmeden sonra kişi kendine sormalı

O’mu beni seçti, yoksa ben mi O’nu?

Yönlendirdim mi, yönlendirildim mi?

Bu hoşuma gitti mi?

Dörger daha sonra grubu dörde böldü ve iki grubun hareket, iki grubun ise ses ağırlıklı birer doğaçlama oynamalarını istedi. Daha sonra yapılan çalışma üzerine tartışma yapıldı.

Öğleden sonra ise ısınma ve masajla ısınma çalışması yapıldı.

Yönerge: Eşleşin, eşinize çocuk olarak sevdiğiniz ve sevmediğiniz oyunları anlatın. Şimdi aynı şeyi drama lideri olarak anlatın.

Eş değiştirin. Eşinize odanızı gözü kapalı olarak gezdirin. Eşinize fotoğraf albümündeki resimleri anlatın.

Sandalye Çalışması: Ortadaki sandalye sensin. Şimdi diğer sandalyeleri belirli bir yaş döneminde, yaşamındaki insanlardan senin için önemli olanları sana yakın, daha az önemli olanları daha uzak olarak diz. Bu çalışmayı başka bir yaş dilimine göre tekrarla.

Uygulamadan sonra Dörger şu açıklamalarda bulundu.

· Drama lideri bir birey olarak sevdiği ya da sevmediği oyunların farkında olmalı.

· Lider, bireysel olumsuzluklarını bilmeli ve deneyimlerini aktarmalı.

· Lider, çalışma sırasında kendini daha iyi tanıma olanağı bulabilir.

· Liderin subjektivitesi ve deneyimleri çalışma açısından önemlidir.

Serbest Tartışma

Konu: Profesyonel Tiyatro Sanatçısı Eğitiminde Drama

Yöneten: Tamer Levent

Tamer Levent'in genel açıklamalarından sonra, tartışma katılımcılardan alınan soruların yanıtlanması ile soru-yanıt şeklinde devam etti. Dorothy Heathcote'un drama nedir sorusuna verdiği yanıt aktarıldı. Dünyada dramanın anası olarak kabul edilen Heathcote'un yanıtı ilginçti: "Drama yaşamdır, drama başkaldırıdır."

2. Gün, Sabah

Hugh Lovegrove

Lovegrove’nin genel açıklamalarından sonra uygulamaya geçildi.

"Şimdi elinizde birer fotoğraf makinesi var. Sizler de turistlersiniz. Üç dakika içinde bu salonda dolaşınız ve olabildiğince çok sayıda fotoğraf çekiniz.

Şimdi üç dakikada sadece insanları çekiniz. Herkesi çekmeye çalışınız.

Şimdi de seçeceğiniz dört objeyi profesyonel birer fotoğrafçı gibi, dört ayrı açıdan çekiniz.

Ve şimdi de yeni bir obje seçiniz. Seçtiğiniz bu objeyi ‘usta’ bir fotoğrafçı gibi çekiniz.

Eşleşin, eşinize çektiğiniz fotoğrafı gösterin ve anlatın. Bu anlatım olayının da fotoğrafını çekin."

Lovegrove’nin yaptırdığı bu çalışma ile katılımcılar ısındı ve kaynaştı. Lider daha sonra bazı açıklamalar yaptı. Lovegrove özetle, yaşantının sınırsız olduğunu, yapılanın doğruluğunun mutlaka sınanması gerektiğini ve mutluluğun kaynağının kelimelerde değil, hissetmekte olduğunu söyledi.

Eşinizle çeşitli iletişim araçları bulun (Hareket, el çırpma vb).

Dört gruba ayrılın.

Gruplar kendi aralarında ortak bir dil bulsunlar.

Bu dil, bildiğimiz bir iletişim aracı olmamalı. Yeni bir dil bulmalısınız. Şimdi aranızda tartışarak dilinizi bulun.

Her grup kendine bir sözcü seçsin. Sözcüler dışarı çıksınlar (Lider de sözcülerle birlikte çıktı ve onlara yeni buldukları dil ile vereceği yönergeyi gruba anlatmalarını söyledi. Yönerge grubun boy sırasına göre dizilmesi idi. Lider içeri girdi, ardından da sözcüler içeri girdiler).

Şimdi birinci grup gözlerini kapatsın ve birinci sözcü verilen yönergeyi yeni diliyle gruba anlatsın (Çalışma ikinci grupla da aynı şekilde yapıldı. Ancak oluşturulan dil yetersiz kaldı ve sözcüler yönergeyi anlatamadılar ya da grup anlayamadı).

Diliniz yetersiz kaldı. Tartışın ve dilinizi geliştirin (Çalışma iki kez daha tekrarlandı. Yine başarılı olunamadı). Lovegrove çalışmanın sonunda şu açıklamayı yaptı.

Dil (lisan) tek başına yeterli bir iletişim aracı değildir. Mimiklerimizi, jestlerimizi de kullanabilmeliyiz. Bu da ancak oyunculuk becerisinin geliştirilmesi ile mümkün olabilir.

Şimdi yapacağımız çalışma için çok iyi konsantre olmalısınız.

Hayaller yavaş seyreder. Siz de yavaş hareket etmelisiniz. Yaptığımız tüm alıştırmalar yavaşça bitirilmelidir.

Eşleşin, eşinize kendinizi anlatın. İşareti alınca bir başka eşe kendinizi anlatmaya kaldığınız yerden devam edin. Soru-yanıt şeklinde anlatmanız daha olumlu olur. Beş dakika süreniz var.

(İkinci eşe de anlatım bitince) Geniş bir daire olalım. Şimdi bir karakter canlandıracağız. Canlandıracağımız karaktere inanmalıyız. Kim olduğunu, ne yaptığını iyi bilmeli ve iyi anlatmalıyız. İnandırıcı olmalıyız ama önce kendimiz inanmalıyız. Kendimizi sürekli sınamalıyız. Bu sınama işin doğru yapılmasını sağlar. Şimdi de sırayla anlatalım (oynayalım).

Huzur Konsantrasyonu

Yere dağınık olarak yatın ve 7 – 11 yaş döneminizi anımsayın. Bu dönemden bir anınızı anımsayın. Anınızın tüm detaylarını doğru olarak anımsayın. Kendinizi hazır hissedince yavaşça kalkın ve anınızı doğal olarak oynayın. Taklit yapmayın, abartmayın. (Grup yaklaşık on dakika oynadıktan sonra) şimdi yavaşça bitirin.

Bu temrinin diğer aşaması ortaokul anılarıdır.

Şimdi son alıştırmamızı yapalım. Dörderli gruplara ayrılın. Herkes anısını grubuna anlatsın.

Anılarınızı grupça oynayın.

Şimdi bir grup, dört anıyı da canlandırsın, sonra da anlatsın.

Öğleden Sonra. Dagmar Dorger

Dorger drama liderliği hakkındaki bir soru üzerine şu açıklamaları yaptı;

· Liderin deneyimleri, yaşantısı drama çalışmalarını doğrudan etkiler. Örneğin lider sevdiği-hoşlandığı oyunları oynatır, sevmediği-hoşlanmadığı oyunları oynatmaz.

· Lider kendinde olumsuz gördüğü yanlarını ne kadar istemese de, çalışmaya yansıtır. Bundan kaçamaz. Belki lider bu konuda daha hassas davranabilir.

· Önce grubun gereksindiği çalışmalar yapılmalı, sonra bu alan genişletilmeli. Bu süreç aynı zamanda liderin kendini geliştirmesini sağlar.

· Dün yaptığımız “Sandalye” temrini birbirlerini tanıyan gruplarda yapılmalı. Çünkü bu çalışma çok özeldir ve Psikodrama’ya çok yakındır. Yaptığımız çalışmalar hiç bir zaman terapi amaçlı yapılmamalıdır. Sandalye çevresine kurallar vb gibi somut şeyler yanında, soyut şeyler de konabilir.

· Eğer katılımcı belli bir konuda isteksiz davranırsa, ısrar edilmemeli, başka bir yol bulunmalıdır (Marliez Krause).

· Bir drama lideri eğer isterse ve bu konuda kendini yetkin hissediyorsa psikodrama sınırına geldiğinde devam edebilir. Ancak unutulmamalıdır ki psikodrama ayrı bir uzmanlık alanıdır. Diğer durumda lider drama sınırını aşmamalıdır. Bu tamamen liderin inisiyatifindedir. Özellikle anılardan hareket eden drama seanslarında çok dikkat edilmelidir. Çünkü yaratıcı dramadan psikodramaya geçiş bu özellikteki çalışmalarda çok daha sık karşımıza çıkabilmektedir.

Akşam

Prof. Dr. Hans Wolfgang NICKEL

Tema: OKUL

NICKEL soru-yanıt şeklinde, gerek kuramsal açıklamalar ve gerekse bu açıklanan kuram temelli uygulamaların olduğu bir çalışma yaptırdı.

· Bir kibrit kutusu iyi tanımlanmıştır. Bir para cüzdanı da iyi tanımlanmıştır, çünkü içlerinde ne olduğunu biliyoruz.

· (Ortaya bir kutu koyarak) Bu kutunun içinde ne var? (Katılımcılardan çeşitli yanıtlar) Verdiğiniz yanıtların hepsi doğru. İşte bu kutu iyi tanımlanmamıştır. Çünkü içinde ne olduğunu bilmiyoruz.

· Kimi sözcüklerin anlamlarını biliriz, kimilerinin ise bilmeyiz. İyi tanımlanmamış sözcükler hepimizde ayrı şeyler çağrıştırır.

· Matematik nedir? (Sembol’dür, Artı’dır, Problemdir...) Hepsi doğru.

· Sizin için matematik nedir? (Eksi’dir, Nefret’tir, Bilim’dir...) Nefret özeldir, bilim ve eksi geneldir.

· İşte drama; herkese göre değişen, herkeste ayrı şeyler çağrıştıran bir olgudur.

· Elimde bir kitaptan alınmış bir pasaj var. Bu pasajı bir kişi normal okusun. (Okuma bitince) Bir başkası abartarak okusun. (Okuma bitince) Bir diğeri daha da abartarak okusun. Şimdi de bu pasajı oynayın.

Tonlamasız, cansız ya da abartılı ders anlatan öğretmen iyi bir öğretmen değil dir.

· Öğretmen oyuncu gibi yetiştirilmelidir. Öğretmen konuşma eğitimi, tavır eğitimi vb. oyunculuk eğitimlerini mutlaka almalıdır. Öğretmen her dersin gerektirdiği özellikleri öğrenmelidir.

· Türkiye‟de öğretmenler derslerde oyun oynuyorlar mı? Ya da buna benzer bir çalışma var mı? (Grupta uzun süren bir tartışma yaşandı.

Nickel daha sonra iki kşilik Almanca bir oyun izlettirdi).

3. GÜN Sabah

Pamela BOWELL

Tema: Dışlanmışlar, Toplum Dışına itilmişler. Bowell çalışmaya geçmeden önce şu açıklamalarda bulundu.

· Birazdan yapacağımız çalışma İngiltere’de haftada bir saat olmak üzere altı hafta süreyle 9 yaş çocuklarıyla sınıfta yapıldı.

· Drama doğal bir öğrenme yoludur.

· Dramada insanlar kendilerini başka yere koyarlar, imgelerle öğrenirler. İmgelerle öğrenmenin yolu dramadır.

· Drama aynı zamanda imgesel yola gitmenin de en kolay yoludur.

· Dramada kurgu vardır ve koruma anlamına gelir.

· Şimdi grup ikiye bölünsün. 1. Grup ortaya daire şeklinde otursun. Diğer grup gözlemci olacak, daha sonra değişeceğiz

(Bowell bu açıklamalardan sonra her iki gruba da birer resim dağıttı ve resmin ne ya da kim olduğu konusunda tartışılmasını istedi. Sonra, ortaya gerçek boyutta bir insan resmi koydu). Elinizdeki resim hakkında neler söyleyebilirsiniz (Verilen yanıtlar ortadaki resmin üzerine yazıldı; Aç, Sağlıksız, yardıma muhtaç vb).

(Grubun tartışması sonucunda) Şimdi elinizdeki resimleri unutun. Beş ya da altışarlı gruplar oluşturun ve bu ortada resmi görülen insanın olduğu bir mekan oluşturun (1. grubun beşerli küçük grupları, fotoğraflarını oluşturdular. İzleyen grup bu fotoğrafı tanımladı. Sonuçta da gruplar fotoğraflarını kendileri tanımladılar).

ARA

* Şimdi büyük gruplar yer değiştirsin. Gözlemci grup bu olayın ve yapılanların çeşitli yönlerini gözlemlesin. Diğer grup bu tarz bir drama çalışmasında drama liderinin rolü ne olmalıdır konusunu tartışsın.

* İngiltere’de bu son aşamayı bir hafta sonra yapıyoruz.

* Resimdeki insan gerçekten yaşadı. Olay 29 Ağustos 1911 günü mezbahada başladı. Sabah vakti deniz kenarında kayalıklara çarpıyordu. Köpekleri susturdular. Polise haber verildi. Sessizce ve itirazsız tutuklandı. Adam yerliydi, bitkindi, korkuyordu ve İngilizce bilmiyordu. Şerif onu kasaba halkından korumak için hücreye koydu. Kuzey Amerika’daki son vahşi yerliydi. Kabilesi 12 kişi kadardı ve o kabilesini terk etmişti. Nedenini bilmiyordu ama tüm kabilesi ölmüştü. Bunun üzerine o da dış dünyaya çıkmıştı.

* Şimdi sizler kasaba insanlarısınız (yıl 1911) ve onun hücrede olduğunu biliyorsunuz. Çocuk rolleri değil, yetişkin rolü seçmelisiniz.

· Rolünüzü seçin ve odaya dağılın. Omzunuza dokunduğum anda ne iseniz onun fotoğrafı olunuz. Sonra tekrar omzunuza dokunduğumda rolüne girdiğiniz kişi olarak adam hakkında ne düşündüğünüzü bir cümle ile söyleyiniz.

· Biz burada tarihi yeniden canlandırmıyoruz. Gerçeğe yaklaşmaya çalışıyoruz. Kendinizi rolünüze girdiğiniz kişinin yerine koymaya çalışınız (Pam’in yönergelerinden sonra uygulamaya geçildi; fotoğraflar oluşturuldu, cümleler söylendi)

Uygulamadan Notlar

Hepsi – Kim bu adam? Ne işi var burada?

Şerif – Boşaltın burayı. Herkes evine gitsin.

Pam – (Çalışmaya oyun kişisi olarak girerek) Ben hükümet adına buraya gönderildim.

Bir Kadın – Ya tehlikeli ise?

Bir Başka Kadın – Tanrı aşkına, birisi bir açıklama yapsın.

Şerif – Boşaltın diyorum. Gereken açıklama daha sonra yapılacak.

Bir Adam– Peki ama Şerif, ne olacak bu adam? (Tartışma sürer).

· Şimdi kısa bir süre çalışmayı durduralım.

Ben bu çalışmayı çocuklarla yaparken genellikle gazeteci oluyorum. Ancak burada çalışmaya katılmak için bir başka yol buldum. Bunu hep yaparım. Oyunlarda rol alırım. Katılımcılara sorular sorarak rollerine daha iyi girmelerini sağlamaya çalışırım.

· Şimdi adama karşı olanlar ve destekleyen grupların fotoğraflarını çekeceğiz.

· Şimdi süreci ilerletelim. Beşerli gruplar olalım. Kendinizi gazete direktörü yerine koyun. Gazetenizin birinci sayfasını oluşturun. Elinizde fotoğraflar var. Gazetenizin görüş açısına göre yazın (Gruplar birer büyük boş kağıt ve kalemleri alarak on beş dakika içerisinde 6 gazete oluşturdular ve salonun duvarlarına astılar).

Bir toplantı yapacağız. Akşam saat: 19.30. Ben hükümet yetkilisi olarak konuşuyorum. Hükümet bu olayı demokratik bir şekilde çözeceğimizi düşünüyor. Benim hemen dönmem gerekiyor. Onun için derhal karar vermeliyiz.

· (Şerif’e) Şerif olarak bana yardımcı olun lütfen (Toplantıya katılan kasaba halkı arasında yapılan tartışmalardan bir sonuç alınamadı ve doğaçlama bitti).

ARA

Öğleden Sonra

· Antropoloji bölümünde ona iyi davranıldı. Doktorlar dilini öğrenmeye çalıştılar. Adam 2 yıl sonra öldü.

· Şimdi altışarlı gruplar olalım ve adamın Antropoloji bölümündeki duygularını ortaya çıkaralım. Gruplar birer oyun hazırlasınlar (Oyunlar hazırlandı ve gruplar oyunlarını sergilediler. Söz ağırlıklı olan oyunlar, izleyenleri sıktı).

· Teşekkürler, oyunlarınız güzeldi. Tiyatro için her zaman söz gerekmez. Sözsüz de olabilir. Bu çalışmayı çocuklarla yaptığımızda bu aşamadan sonra, bir aşama daha ekledik. Çocuklar olayı genel olarak tartıştıktan sonra Toplum Dışına İtilmişliği oynadılar.

Akşam

Panel: YARATICI DRAMA: BİR GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ Mİ, BİR EĞİTİM YÖNTEMİ Mİ?

Yöneten: Prof. Dr. İnci SAN

İnci SAN yaratıcılık alanlarını anlattıktan sonra, dramanın bir farkına varma olduğunu söyledi.

Katılımcılardan Pam’e sorular.

Soru – Oyun lideri dramaya katıldı, bu çalışmayı ve çocukları nasıl etkiliyor?

Pam – Bu benim yöntemim. Bu yöntem olumsuz öğretmen imajını değiştirmenin güzel bir yoludur. Bu tür bir yöntem haklı sebeplere dayanılarak ve uygun yerde kullanılırsa yararlı olur. Aksi halde hatalı sonuçlar doğurabilir.

Soru – Omuzlara dokundunuz, neden?

Pam – Lider bu yolla çocukların çalışmaya bireysel katılımını sağlamış olur. Çalışmaya katılan herkes ve lider birlikte karar vermelidir. Öğretmen çocuklara kendi kararını dayatmamalıdır.

İnci SAN – Başlangıçta dramacılar tiyatroya karşıydılar. (Gruba) Drama sanat mıdır, yöntem midir?

Pam – Her ikisi de. Drama eğitimde yer aldığında;

1. Gerçeklik (Çocuğun getirdiği, yaşamın gerçeği),

2. Dil,

3. Kurgu,

4. Form (Method) olguları iç içedir. Bu nedenle böyle bir soru gereksizdir.

Nickel – Drama kötü toplumu iyileştiricidir. Drama bir süreçtir. Sanatsal bir süreçtir, çünkü bir formu vardır. Bir oyundur. İletişim sanattır. (İnci SAN’a) Sizin alanınız özel bir daldır. (Nickel‘in açıklamalarıyla yaşanan tartışmalardan sonra Panele devam edildi!)

Hugh – Değişen toplumda iletişim kurmak için drama gerekli. Politikacılar dramayı istemiyorlar. Çünkü bireyi özgürlüğe, bağımsızlığa itiyor. Drama ve tiyatro birlikte gidiyorlar. Drama hem sanat, hem de yöntemdir.

Pam – Dorothy Heathcote dramada Epik Tiyatronun önemini ilk ortaya koyan kişidir. Bu da gözlem ve yabancılaşma olgusudur.

Marliez – Dramanın gücü birlikte yaşantıdadır. Yöntem mi, sanat mı tartışması gereksizdir. Hep yapıldı, sonuç yok. Tartışmalar bu günden yarına doğru olmalı.

Pam – İngiltere’de drama lideri olmak için

1. Tiyatro bölümünden mezun olduktan sonra pedagoji dersi almak yeterli oluyor.

2. Herhangi bir lisanstan sonra bir yıllık drama eğitimi alınıyor.

3. Öğretmenlik eğitiminden sonra bir tezin de verildiği pratik sınavla drama lideri olunuyor.

4. Gün. Sabah.

Prof. Dr. Hans. Wolfgang Nickel

* Grubun yarısı yavaş, yarısı hızlı olarak sandalyeleri geriye götürsün.

* Beşerli gruplar olun, gözlerinizi kapatın, açın iki kişinin karşılaşmasını hayal ederek izleyin.

* Şimdi grubunuzda tartışın, tasviredin.

* Şimdi grubunuzda tartışın, analiz edin.

* Analizde neden – sonuç ilişkisi gereklidir ve bu teoridir. Önce somuttan soyuta, sonra soyuttan somuta gitmeliyiz.

* Bir karşılaşma oynayalım. Şimdi bu karşılaşmayı tartışın. Sonra olayı anlatın.

* Şimdi de öyküyü; “Kahraman, Amaç, Engeller, Yardımcılar” süreçlerinden geçirerek oluşturalım.

Ara

* Oyunun rejisi, tiyatrodaki rejiden farklı değildir.

* Oyundaki reji süreci aşamaları tek tek analiz edilmeli (Kahraman, Amaç, Engeller, Yardımcılar birer fotoğraf karesi olarak hazırlanmalı. Sonra detaylı çalışmaya geçilmeli.)

1. Herhangi bir gerçeği izleyin.

2. İzlediğiniz bu gerçeği anlatın.

3. Gerçeği analiz edin.

4. Hikayeyi oluşturun.

5. Hikayeyi analiz edin.

6. Kahramanı, Amacı, Engeli ve Yardımcıyı analiz edin.

Yapılan uygulamadan sonra Nickel;

* Bu yapılanan analizler, tiyatro da reji yapmaya denk düşer.

* Her bir aşama üzerinde derinlemesine durulmalı ve tartışılmalı.

* Sonuçta bu aşamalar rejiyi oluşturur.

ARA

Öğleden Sonra

Nickel‟e soru: Soyut – somut – soyut – somut ya da parçalara bölme – bütünü bulma – bölme – bütün .... Sizin yönteminiz bu mudur ve neden?

Biz gerçeği bulmak için bütünü parçalıyoruz. Biz farklı gerçekliklerdeki yapılarda yaşıyoruz. Kötü lider, kötü bir bütünden diğer kötü bir bütüne geçer. Çocuklar bir müzik dinlerler ve bunun resmini yaparlar (Müzikten, resme geçiş).

Öğretmen bir bütünden bir başka bütüne geçmelidir.

Soru: Bu yöntemin yanında başka bir yönteminiz var mı?

* Sizlerle yaptığım çalışmada yeni bir yöntem aradım. Zaman zaman başka yan yöntemlerde kullandım.* (Bir Katılımcıya) Siz bir canlı varlık söyleyin, (Bir başkasına) siz de bir alet söyleyin. (Kuş, makas). Bir kuş varmış, yuvasını yaparken makas da getirmiş. Oturunca makas batmış...

* Çocuklarla böyle öyküler oluşturulabilir.

* Drama benim için büyük bir bahçedir. İçinde yararlı otlar olduğu gibi zararlı otlar da vardır. Her yöen giden bir çok yollar vardır.

* Resimle başlayıp, kelimeye ve oradan da oyuna ulaşabilirim. Müzikle başlayıp oyuna ulaşabilirim. Bu süreçte kendimi de tanırım. Önemli olan bu bahçenin dışına çıkmamak.

* Eğer yaptığınız çalışmaya bir çocuk katılmazsa beklemelisiniz (Ona sabır göstermelisiniz). Grubun tamamı katılmazsa yaptığınız oyun hatalıdır, onu gözden geçirmelisiniz.

Nickel’in çalışmasından sonra seminerle ilgili TRT Ankara Televizyonu tarafından gerçekleştirilen röportajlar izlendi.

Akşam

Hugh LOVEGROVE

Hugh IATA hakkında bilgiler verdikten sonra, “Derneğinize (ÇDD) tiyatrolar da üye mi?” diye sordu. Daha sonra şu açıklamaları yaptı.

* Herold Pinter “Oyunlarımın ne anlama geldiğini bilmem. Eleştirileri dinleyince öğrenirim“ diyor.

* Seminer sonunda herkesin farklı bir görüşü olmalı (Seminer sonunda ortak bir rapor hazırlanacak. Ayrıca konuklar ülkelerine döndüklerinde bir rapor daha hazırlayacaklar ve gönderecekler).

* Size bir hafta boyunca çeşitli çalışma örnekleri sunduk, İngiltere‟deki uygulamalardan söz ettik.

* Bir drama öğretmenine soruldu; “Yaptığınız drama çalışmasının sonunda ne olacak?” Öğretmen yanıt verdi; “Bilmiyorum!” O, iyi bir drama öğretmendir.

Hugh LOVEGROVE’nin bu konuşmasında sonra IATA’nın son festivali ile ilgili film izlendi. Kokteylden önce Tamer LEVENT kapanış konuşması yaptı. Ardından İstanbul, Alman Filolojisi öğrencilerinin yaptığı pandomim gösterisi izlendi ve seminer sona erdi.

Naci ASLAN

Temmuz 1999, Ankara

(Bu yazı, yazarının seminer notlarında derlenmişti